Purivatra, Atif, bošnjački politički naučnik, publicista i profesor (Sarajevo, 1928 – Sarajevo, 11. IX. 2001). Završio osnovnu i srednju školu te Pravni fakultet u Sarajevu. Magistarski rad iz oblasti političkih nauka odbranio 1965, a doktorsku disertaciju 1972. na Fakultetu političkih nauka u Beogradu. Od 1945. do 1965. radio u organima državne uprave, a iste godine izabran za docenta na Fakultetu političkih nauka u Sarajevu, gdje je utemeljio predmet Političke partije i organizacije. Vanredni profesor od 1972, redovni od 1976, dekan Fakulteta 1977–1979.
Kapitalno djelo mu je monografija Jugoslavenska muslimanska organizacija u političkom životu Kraljevine SHS (1974), nagrađena priznanjem izdavačkog preduzeća Svjetlost i nagradom Veselin Masleša (1976). Autor i koautor više naučnih studija: ABC Muslimana (s M. Hadžijahićem, 1990), Muslimani i bošnjaštvo (s M. Imamovićem i R. Mahmutčehajićem, 1991), Rješavanje nacionalnog pitanja u Jugoslaviji, Ekonomski genocid nad bosanskim Muslimanima (s M. Imamovićem i K. Hreljom). Posebno se bavio problemom agrarne reforme i njenim posljedicama po Bošnjake.
U historiji moderne Bosne i Hercegovine malo je imena koja su tako snažno obilježila političku i intelektualnu sudbinu Bošnjaka kao što je to učinio Atif Purivatra. Rođen u Sarajevu 1928. godine, školovan na Pravnom fakultetu i kasnije na Fakultetu političkih nauka u Beogradu, Purivatra je izrastao u najznačajnijeg naučnika koji je pitanje nacionalnog identiteta Bošnjaka postavio u središte političke i akademske rasprave druge polovine 20. stoljeća.
Već sredinom šezdesetih godina, kao docent na novoosnovanom Fakultetu političkih nauka u Sarajevu, utemeljio je katedru za Političke partije i organizacije i ubrzo se afirmisao kao istraživač političke historije i dinamike nacionalnih pitanja u Jugoslaviji. Njegov akademski uspon bio je brz – 1972. postaje vanredni, a četiri godine kasnije redovni profesor, te 1977. dekan Fakulteta. No, ono što je Purivatru izdvojilo iz kruga klasičnih univerzitetskih profesora bila je njegova spremnost da znanje i autoritet upotrijebi za konkretna društvena pitanja.
Posebno mjesto u njegovom djelovanju zauzima popis stanovništva 1971. godine. Tada, u vrijeme kada je identitet Bošnjaka još uvijek bio osporavan, Purivatra je, zajedno s Kasimom Suljevićem, napisao brošuru kojom je Bošnjacima objašnjavao važnost jasnog nacionalnog izjašnjavanja. Rezultat je bio historijski: više od 1,7 miliona ljudi upisano je kao Muslimani – statistička potvrda naroda koji je, decenijama osporavan, dobio ustavno i političko priznanje.
Zbog tog angažmana Purivatra je postao meta kritika i hajki. Beogradski časopisi nazivali su ga „preglasnim i napadnim“, a politički establišment odlučio je da ga 1982. godine prerano pošalje u penziju. No, umjesto povlačenja, on nastavlja pisati i objavljivati knjige koje su ostale temeljnim djelima bošnjačke političke misli.
Njegova monografija Jugoslavenska muslimanska organizacija u političkom životu Kraljevine SHS iz 1974. i danas se smatra nezaobilaznim izvorom za razumijevanje položaja Bošnjaka između dva rata. Kasnije studije, poput Ekonomski genocid nad bosanskim Muslimanima, otvorile su novu perspektivu u tumačenju politike agrarne reforme i njenog razornog učinka na bošnjački narod.
Purivatra nije bio samo naučnik nego i kulturni radnik. Bio je među obnoviteljima Preporoda 1990. godine, a u najtežim ratnim godinama stao je na čelo Vijeća Kongresa bošnjačkih intelektualaca, gdje je ostao aktivan sve do smrti 11. septembra 2001. godine.
Nedim Hasić
