Džemal Bijedić rođen je 12. aprila 1917. godine u Mostaru, gdje je odrastao kao član ugledne trgovačke porodice Bajramage Bijedića, koja se 1915. godine doselila iz Gacka u Mostar. Kada mu je 1919. godine otac Adem preminuo od španske gripe, Džemal je imao tek nešto više od godinu dana. Nakon toga, brigu o porodici preuzeli su njegova majka Zafira i amidža Bećir. Još kao gimnazijalac simpatizirao je sa komunističkim pokretom, a tokom studija u Beogradu i pristupio mu je. U Beogradu je završio Pravni fakultet. Bio je član muslimanskog prosvjetnog i dobrotvornog društva “Gajret”, koje je imalo važnu ulogu u obrazovanju i kulturnom razvoju muslimanske omladine u Bosni i Hercegovini.
Bijedićeva politička karijera zaista je impresivna. U oktobru 1939. godine primljen je u SKOJ, a u decembru iste godine u mostarskoj organizaciji KPJ. Četiri puta je bio zatvaran, svaki put u Mostaru. Tokom Drugog svjetskog rata aktivno je učestvovao u Narodnooslobodilačkoj borbi kao član Partije.
Iz Beograda se Džemal Bijedić 1963. godine vratio u Sarajevo. Nakon rata, obavljao je različite funkcije, među kojima su bile pomoćnik ministra unutrašnjih poslova vlade Bosne i Hercegovine, načelnik Uprave za agitaciju i propagandu Centralnog komiteta KPBiH, sekretar Oblasnog komiteta KPJ za Hercegovinu, član Izvršnog vijeća Bosne i Hercegovine, predsjednik Republičkog vijeća, predsjednik Skupštine SRBiH, a na kraju i predsjednik Saveznog izvršnog vijeća 1971. godine.
Nakon što je Bosna i Hercegovina započela proces integracije svojih regija s ciljem da postane stabilnija, Bijedić se odmah uključio u taj proces koji je uključivao i integraciju zapadne Hercegovine u bosanskohercegovačke okvire kroz uklanjanje naslijeđa ustaštva s tog područja, kako bi se Hrvati iz zapadne Hercegovine uključili u novu društvenu stvarnost. Još jedan važan zadatak na kojem je radio Bijedić bila je nacionalna afirmacija Muslimana. U vrijeme kada su o tome vođene žustre rasprave, on je kao predsjednik Skupštine Bosne i Hercegovine imao značajan utjecaj na taj proces.
Kada je dobio mandat za sastavljanje savezne Vlade, politička situacija u Jugoslaviji bila je vrlo napeta zbog sukoba među republičkim elitama. Bijedić je fokus stavio na stabilizaciju političke klime, ali je najviše pažnje posvetio ekonomskim pitanjima. Na početku njegovog mandata suočio se s velikim troškovima života, inflacijom, rastom kreditnog zaduženja i čestim devalvacijama domaće valute, što je bio naslijeđeni problem od Ribičića. Ipak, u vrijeme njegove Vlade, Jugoslavija je ostala relativno ekonomski stabilna.
Godine 1976., u posljednjoj godini Bijedićeve Vlade, Jugoslavija je imala platni suficit od 330 miliona dolara, devizne rezerve od oko tri milijarde dolara i rast industrijske proizvodnje od tri posto. Tada je jugoslavenski dinar bio jedina valuta iz komunističkog bloka koja je na zapadnim tržištima bila skoro konvertibilna.
Kao predsjednik Saveznog izvršnog vijeća, Bijedić se, osim Josipa Broza Tita, najviše bavio vanjskopolitičkim pitanjima. Iako nije bio glavni kreator jugoslavenske vanjske politike, jer je to bilo isključivo u nadležnosti Tita, Bijedić je bio važna ličnost u koju je Tito imao veliko povjerenje. Često je po njegovim zamislima otvarao puteve kojima je Tito kasnije išao. Autoritativno je zastupao stavove o vanjskoj politici, čak i kada s njima nisu svi u njegovoj Vladi bili saglasni. Tokom svog mandata posjetio je mnoge zemlje, uključujući velike sile poput Sjedinjenih Američkih Država, Sovjetskog Saveza i Kine. Posebno je bio aktivan u kontaktima sa nesvrstanim zemljama, kao i sa zemljama Bliskog i Srednjeg istoka.
Bio je potpisnik letaka za autonomiju Bosne i Hercegovine u međuratnom periodu, a sve do svoje smrti zalagao se za razvoj privrede, primjenu principa samoupravljanja, promociju Jugoslavije u inostranstvu i jačanje Pokreta nesvrstanih. Organizirao je reformu bosanske privrede i infrastrukture, posebno izgradnju moderne putne mreže, regionalnih vodovoda, gradskih kanalizacija i telekomunikacija, te projekt „hiljadu škola“ tokom 80-ih godina. Tokom svog života susreo je mnoge važne svjetske lidere kao što su Mao Ce Tung, Džerald Ford i Leonid Brežnjev.
Džemal Bijedić je tragično preminuo u avionskoj nesreći 18. januara 1977. godine, u okolini Kreševa, na putu prema Sarajevu, na vrhuncu svoje političke moći. U nesreći je poginula i njegova supruga Razija. Razija je potjecala iz porodice Ferhatbegović iz Rogatice. Ostavili su iza sebe troje djece: Dragana, Azru i Milenka. Bio je blizak saradnik Tita i špekuliralo se da bi mogao biti njegov nasljednik, što je izazvalo sumnje o slučajnosti njegove smrti. Postoje i priče o mogućoj umješanosti Jovanke Broz, Titove supruge, u ovu nesreću, jer je nakon nje Jovanka stavljena u kućni pritvor. Porodica je pokušavala da dobije pristup dokumentima o nesreći koji se nalaze u Beogradu, ali im to nije dozvoljeno. Čak nisu mogli vidjeti ni dijelove aviona, što ukazuje na postojanje sumnjivih okolnosti oko pada.
Avion kojim je putovao Džemal Bijedić bio je na letu iz Beograda za Sarajevo, jer je toga dana Bijedić prisustvovao ispraćaju Josipa Broza Tita u Libiju. Zbog navodno loših vremenskih uslova, avion je udario u sam vrh planine Inač, prepolovio se i eksplodirao. U izvještaju o nesreći, agencija Tanjug je prva objavila vijest da su svi putnici u avionu poginuli. Čim je čuo za tragediju, Tito se odmah vratio u zemlju kako bi prisustvovao sahrani Džemala Bijedića u Sarajevu.
Službena verzija avionske nesreće u kojoj je poginuo Džemal Bijedić navodila je da je avion letio brzinom od 300 km/h većom od dozvoljene, te da je prilikom prilaska Sarajevu napravio neuobičajeno veliku „osmicu“ koja ga je dovela do vrha planine Inač, gdje se i srušio. Međutim, tadašnji šef tehničke službe u bazi JNA, koji je prvi stigao na mjesto nesreće, izjavio je da je visinomjer u avionu bio namjerno podešen da prikazuje visinu 20 metara veću od stvarne, što je dodatno pojačalo sumnje u neslužbene okolnosti nesreće.
Za period Bijedićeve vladavine vezuje se gotovo sve što je bilo pozitivno na političkoj, ekonomskoj, naučnoj, kulturnoj i sportskoj sceni u Bosni i Hercegovini. Džemal Bijedić bio je veoma omiljen političar, naročito u Bosni i Hercegovini, za koju se uvijek borio. Džemal je bio porodičan čovjek i nikada se nije odvajao od supruge Razije, koja je poginula zajedno s njim. Svake godine na godišnjicu njegove smrti na sarajevskom groblju Bare okupljaju se poštovaoci njegovog lika i djela da mu odaju počast. Iste godine kada je Džemal Bijedić poginuo, 1977., u Mostaru je osnovan Univerzitet koji danas nosi njegovo ime – Univerzitet “Džemal Bijedić”.
Velika neispunjena želja mu je bila da postane gradonačelnik Sarajeva. Ljutio se na tadašnje gradonačelnike jer nije bio zadovoljan infrastrukturom i razvojem univerziteta. Mislio je da treba proširiti ulice, izletišta, uspinjaču i stvoriti ambijent za prosperitet Sarajeva. Imao je mnogo primjedbi na njihov rad i govorio je da bi želio da on bude gradonačelnik kako bi neke stvari ispravio.
Adis Holjan
