Isa-beg Ishaković, posljednji krajišnik bosanskog krajišta i drugi sandžakbeg Bosanskog sandžaka, predstavlja jednu od centralnih figura u procesu osmanske integracije Bosne tokom 15. stoljeća. U dvama upravnim mandatima (1454–1463. i 1464–1470), Isa-beg je imao ključnu ulogu ne samo u uspostavljanju osmanske uprave, već i u oblikovanju ranog urbanog pejzaža u novoosvojenim teritorijama. Njegovo ime posebno se vezuje za osnivanje dvaju značajnih urbanih središta: Sarajeva i Novog Pazara, čime je dao trajni doprinos osmanskoj prostornoj organizaciji Balkana. Iako arheološki nalazi potvrđuju kontinuiranu naseljenost sarajevske kotline od prahistorije, upravo Isa-begovo djelovanje predstavlja prvu sistemsku fazu u transformaciji tog prostora u urbanu cjelinu osmanskog tipa. Njegova vakufnama iz 1462. godine, jedan od najranijih sačuvanih dokumenata te vrste u Bosni, ne samo da potvrđuje namjeru osnivanja grada već i predstavlja početnu tačku institucionalne urbanizacije u kontekstu osmanske državnosti. Ovaj dokument se stoga s pravom uzima kao formalna godina osnivanja Sarajeva. Urbanistički fokus Isa-begove vizije bio je smješten duž poteza Bentbaša–Baščaršija, gdje su u kratkom roku nikli ključni infrastrukturni i javni objekti: han (karavansaraj), hamam (javno kupatilo), mešdžid – preteča buduće Careve džamije – kao i mlinovi na rijeci Miljacki. Mesdžid koji je 1457. godine podigao i poklonio sultanu Mehmedu II El-Fatihu, ubrzo je prerastao u reprezentativni vjerski objekt od izuzetnog simboličkog značaja. Iako je Isa-beg Isaković ostavio zadužbine i u drugim dijelovima Osmanskog Carstva, njegov urbanistički, vjerski i društveni doprinos Sarajevu ostaje najvidljiviji i najtrajniji. Kao jedan od najranijih i najaktivnijih vakifa na zapadnim granicama Carstva, uz Gazi Husrev-bega, Isa-beg je svojim djelovanjem uspostavio temeljne konture grada koji će u narednim stoljećima prerasti u administrativno, kulturno i ekonomsko središte osmanske Bosne. Nije slučajno da je u jednoj od svojih vakufnama Sarajevo opisao kao “cvijet među gradovima” – metaforu koja i danas odražava simboličku snagu njegove ostavštine.
Mustafa Dedović
