Munevera Hadžišehović (1933–2023) bila je doktorica fizičke hemije i jedna od prvih žena sa doktorskim zvanjem iz Sandžaka. Rođena je 1933. godine u Prijepolju, tadašnjoj Kraljevini Jugoslaviji. Osnovnu školu i šest razreda gimnazije završila je u rodnom gradu, a maturirala u Sarajevu. Fakultet je završila u Beogradu, na odsjeku za fizičku hemiju, a 1960. godine zaposlila se u Institutu za nuklearne nauke “Boris Kidrič” u Vinči, gdje je 1978. doktorirala.
Njen naučni rad i karijera, koji su trajali do 1993. godine, obilježeni su istraživanjima u oblasti fizičko-hemijskog sastava vode i izotopskog sastava podzemnih, naročito geotermalnih voda. Radila je na verifikaciji radioaktivnih metoda mjerenja izotopa joda, stroncijuma, itrijuma, sumpora i tritijuma. Bila je autorica i koautorica poglavlja u naučnim monografijama međunarodnog značaja, a njeni naučni radovi su objavljivani u stručnim časopisima i zbornicima, kako nacionalnog, tako i međunarodnog značaja. Učestvovala je na brojnim kongresima i projektima širom svijeta, boravila i radila u Parizu, Moskvi i Sjedinjenim Američkim Državama.
Po izbijanju rata u Bosni i Hercegovini 1990-ih, bila je primorana da napusti Beograd i preseli se u Sjedinjene Američke Države, gdje je u državi New Jersey nastavila svoj profesionalni rad kao analitičarka u jednoj laboratoriji, do penzionisanja.
Pored naučnog doprinosa, Munevera Hadžišehović ostavila je snažan literarni trag knjigom “Muslimanka u Titovoj Jugoslaviji”, koju je najprije objavila na engleskom jeziku u Americi, a zatim i na bosanskom jeziku u izdanju “Bosanska riječ” Tuzla 2006. godine. Knjiga je djelimično autobiografska, a djelimično društveno-historijska i sociološka studija o životu žene muslimanke u socijalističkoj Jugoslaviji i kasnije u Sjedinjenim Američkim Državama.
U knjizi, autorica opisuje svoje djetinjstvo u Sandžaku prije i tokom Drugog svjetskog rata, život u porodičnoj sredini obilježenoj islamskom tradicijom, obrazovni put u Sarajevu i Beogradu, iskustvo samohrane majke, kao i profesionalni i lični život u društvu koje je promovisalo ravnopravnost, ali je istovremeno bilo opterećeno predrasudama, patrijarhatom i političkom dogmom. Govori o licemjerju tadašnjeg društva, neravnopravnom položaju žena, posebno školovanih muslimanki, o sukobu između ličnih vrijednosti i društvenih očekivanja, te o izazovima u naučnom radu pod političkim pritiscima.
Njen prikaz života u Americi donosi kritičku refleksiju o kapitalističkom sistemu, posebno u odnosu na nauku, ekologiju i radne uvjete u laboratorijama. Bez idealizacije Zapada, svjedoči o realnostima života doseljenika, industrijskom nemaru prema prirodi i trgovačkom odnosu prema naučnoj istini.
Kao osoba, bila je samosvjesna, obrazovana i hrabra žena, koja nije pristajala na kompromise s društvenim normama koje su gušile individualnost i slobodu. Odrasla je u tradicionalnoj muslimanskoj porodici, ali je čitav život provela u raskoraku između sopstvenih vrijednosti i društvenih stereotipa. Ostala je privržena svojoj vjeri i kulturi, ali je kritički promišljala mentalitet vlastite zajednice, posebno njen odnos prema školovanim i nezavisnim ženama.
Umrla je 2023. godine u Sjedinjenim Američkim Državama. Njen život i rad ostaju trajno svjedočanstvo o izazovima, borbama i dostignućima žene u 20. i početkom 21. stoljeća, između istoka i zapada, nauke i društva, vjere i savremenosti.
Adis Holjan
