Nerkez Smailagić je rođen u Banjoj Luci 16. novembra 1927. godine. U rodnom gradu završio je osnovnu i srednju školu.

Prof. dr. Nerkez Smailagić bio je izuzetno svestran pravnik, politolog, islamolog, prevodilac i profesor, čiji je intelektualni i naučni rad ostavio dubok trag u prostoru bivše Jugoslavije. Rođen je 1927. godine u Banjoj Luci, gdje je završio osnovno i srednje obrazovanje, kao i islamsku poduku kroz porodično naslijeđe i mektebe. Još u djetinjstvu bio je poznat po izuzetnoj inteligenciji, disciplini i svestranosti, bio je podjednako uspješan i u učenju i u igri, a isticao se i u vjerskom znanju.

Pravni fakultet upisuje u Sarajevu, gdje i diplomira 1951. godine. Odmah potom započinje akademsku karijeru kao asistent na predmetu historija političkih doktrina. Usavršavao se u Francuskoj i kasnije se bavio savremenom političkom mišlju. Radio je kao asistent i na Filozofskom fakultetu, a jedno vrijeme i kao direktor Radničkog univerziteta u Sarajevu. Nakon kraće pauze, tokom koje se bavio prevođenjem, odlazi u Zagreb.

U Zagrebu, na Fakultetu političkih znanosti, bio je jedan od osnivača i nosilaca nastave iz historije političkih doktrina. Tu postiže punu akademsku afirmaciju i pronalazi slobodu izražavanja i intelektualnog djelovanja kakvu nije imao u Bosni i Hercegovini. Godine 1976. doktorira u Ljubljani, a 1977. postaje viši znanstveni suradnik. Bio je prepoznat kao izuzetan predavač, omiljen među studentima i kolegama, poznat po širini obrazovanja, ličnoj kulturi i akademskoj etici.

Njegov naučni rad obuhvatao je pravo, politologiju, historiju ideja, filozofiju i posebno islamistiku. Bio je jedan od utemeljitelja islamologije u Hrvatskoj. Njegova djela o islamu, poput „Klasične kulture islama“, „Uvoda u Kur’an“ i „Leksikona islama“, značajno su uticala na razumijevanje islama na prostoru bivše Jugoslavije. Islam je u njegovim interpretacijama predstavljen kao univerzalna duhovna i civilizacijska snaga koja je integrisala različite kulturne i religijske tradicije, gradeći mostove između civilizacija.

Posebno je isticao da islam nije isključiv, nego da u svojoj suštini uključuje i priznaje vrijednosti drugih vjera i kultura, omogućujući razvoj i procvat ljudskog duha i zajednica. Njegov pristup islamu bio je otvoren, univerzalan i duboko humanistički.

Bio je i jedan od osnivača Islamskog teološkog fakulteta u Sarajevu (danas Fakultet islamskih nauka), gdje je učestvovao u izradi nastavnih planova i programa. Pripadao je generaciji vrhunskih bošnjačkih intelektualaca koji su oblikovali obrazovni i kulturni identitet muslimana u Bosni i Hercegovini.

Osim autorskih djela, prevodio je ključna djela evropske i svjetske misli sa više jezika – francuskog, njemačkog, engleskog i talijanskog. Njegovi prevodi i originalna djela ostaju i danas relevantna i rado čitana.

Nerkez Smailagić ostat će upamćen kao mislioc izuzetne širine, jedan od osnivača političke nauke u Hrvatskoj i istaknuti islamski intelektualac čiji je rad nadilazio vjerske i nacionalne granice, a u središtu njegove misli bila je čovjekova sloboda, dostojanstvo i duhovna autentičnost.

Nerkez Smailagić preminuo je 14. decembra 1985. godine u Zagrebu, u 58. godini života. U znak poštovanja prema njegovom životu i djelu, ulice koje nose njegovo ime nalaze se u Sarajevu (Alipašino Polje) i Bihaću.

Nerkez Smailagić je autor, prevodilac i publicist knjiga s područja pravno-političkih doktrina, hisotorije, filozofije, kulture, civilizacije i islamologije. Prevodio je sa francuskog, njemačkog, engleskog i italijanskog jezika.

Djela:

• “Politička vizija Dantea Alighierija” (1964)
• “Historija političkih doktrina” (1970)
• “Radnička klasa i radnička partija” (1970)
• “Klasična kultura islama I” (1973)
• “Uvod u Kur’an” (1976)
• “Klasična kultura islama II” (1976)
• “Leksikon islama” (posmrtno 1990)

Prijevodi:

• Vitorin Elio “Crveni Karanfil” (“Džepna knjiga”, Sarajevo, 1957.)
• “Didro o religiji” (“Svjetlost”, Sarajevo, 1959.),
• Voltaire, “Antireligiozni spisi” (“Svjetlost”, Sarajevo, 1959.)
• Albert Camus, “Mit o Sizifu” (“Veselin Masleša”, filozofska biblioteka “Logos”, Sarajevo, 1961. godine, drugo izdanje 1987.)
• Cuvillier Armand, “Uvod u sociologiju”, (“Veselin Masleša”, Sarajevo)
• Holbach Paul i Dietrich Freiherr, “Razgolićeno hrišćanstvo ili ispitivanje načela i posljedica kršćanske religije” (“Rad”, Beograd, 1963.)
• Fridrih Jodl, “Historija etike”, prva i druga knjiga na ukupno 963 stranice (“Veselin Masleša”, Sarajevo, 1975.)
• Georges Friedmann i Pierre Naville, “Sociologija rada” na 730 stranica u prijevodu Sadete Zahirović i Nerkeza Smailagića (“Veselin Masleša”, Sarajevo, 1972.)
• Henry Corbin, “Historija islamske filozofije”, 326 stranica (“Veselin Masleša”, Sarajevo, 1977.)
• Joseph von Hammer, “Historija Turskog Osmanskog carstva” u tri toma na 1.658 stranica
• Muhammed Hamidullah “Muhammed a.s. – Život”, u dva toma na 825 stranica (treće izdanje, “El-Kalem”, Sarajevo, 1990.)
• Leksikon Islama
• Bruno Bisio “Psiha i droga”

Teorijski i stručni članci:

• “Babef – revolucionarni tribun ugnjevatanih”, časopis Pregled 11-12, 1953.
• “Odnos revolucije i prava”, Pregled, 3/1954.
• “Problem advokature u Platonovim djelima”, Godišnjak Pravnog fakulteta u Sarajevu broj 2/1954.
• “Političke ideje glosatora” u Godišnjaku Pravnog fakulteta u Sarajevu, broj 3/1955.

Adis Holjan