Historija Bošnjaka pa tako i njihovog životnog prostora određena je njihovim vlastitim povijesnim epohama, koje se naučno mogu razvrstati u tri velika razdoblja: 1. doba feudalne bosanske države, 2. doba osmanske vladavine i 3. moderno doba, koje nastupa sa austrougarskom okupacijom 1878. i traje sve do danas.
Bošnjaci nastanjuju središnji južnoslavenski etnički i balkanski geopolitički prostor, na kojem u teritorijalnom kontinuitetu žive od rijeke Vardar i planskih masiva Šare i Prokletija na jugoistoku do Save i Une na sjeverozapadu, u većoj ili manjoj mjeri izmiješani sa Srbima, Hrvatima, Crnogorcima, Albancima i Makedoncima. Prema popisima stanovništva iz 1971, ’81 i ’91. Bošnjaci su, pod tada etničko-vjerskim imenom Muslimani, bili treća najbrojnija nacija u bivšoj Jugoslaviji. Prema popisu iz aprila 1991. Bošnjaka je u tadašnjoj zajedničkoj državi Jugoslaviji živjelo ukupno 2.376.646 Muslimana, od kojih je preko 80 posto živjelo u BiH, što je činilo ukupno blizu 44 posto stanovništva Republike BiH. Na tim popisima Muslimani se pokazuju kao mlada i vitalna nacija, sa visokim natalitetom i niskim mortalitetom.
Historija Balkana u velikoj je mjeri obilježena seobama i razlilčitim oblicima migracija, izazvanih uglavnom ekonomskom nuždom i čestim ratovima. Glavni uzrok migracija samih Bošnjaka jeste skoro neprekidni genocid koji se nad njima vrši već skoro tri stoljeća od strane njihovih hrišćanskih i kršćanskih susjeda i raznih balkanskih i drugih država, kako bivših tako i sadašnjih. Sa opadanjem moći Osmanskog carstva i njegovim postepenim povlačenjem iz Srednje Evrope, otpočinje masovno ubijanje, protjerivanje i nasilno pokrštavanje Bošnjaka počinje tako da ih danas uopće nema u mnogim zemljama i krajevima gdje su nekad u većini ili u velikom broju živjeli – Bošnjaka je potpuno nestalo u Ugarskoj, Slavoniji, Lici, Krbavi, Dalmaciji, Boki Kotorskoj, današnjoj zapadnoj Srbiji, te staroj Crnoj Gori i bivšoj istočnoj Hercegovini. Uz nekoliko grupa koje žive koncentrisane na užim područjima Kosova, Makedonije i Albanije (Goranci i Torbeši), još jedan broj Bošnjaka živi u i oko Skoplja, Velesa i Prilepa, uglavnom onih koji su u Makedoniju doselili iz Sandžaka. Ranije je Bošnjaka na tim prostorima bilo mnogo više, ali su se vremenom uglavnom odselili u Tursku. Prema vrlo pouzdanim procjenama, nekoliko miliona građana Republike Turske porijeklom su Bošnjaci, koji su u ovoj zemlji pronašli utočište nakon austrougarske okupacije 1878, i kasnije nakon Aneksije Bosne 1908.
Povijesno su se kao jedna nacionalno-politička cjelina oformili Bošnjaci u BiH i Sandžaku, uz veliku etničko-kulturnu bliskost sa muslimanima Crne Gore. Ovaj prostor, u najvećoj mjeri, odgovara teritoriji bosanskog ejaleta, a koja opet predstavlja državno-pravni odnosno teritorijalno-politički produžetak bosanskog kraljevstva. Još od vremena kralja Tvrtka I Kotromanića pa sve do austrougarske okupacije 1878. prostor Novopazarskog sandžaka bio je sastavni dio Bosne, kojoj je politički, ekonomski i kulturno u cijelosti pripadao. Jedan kraći period s kraja 17. st. Istočna granica Bosanskog ejaleta protezala se čak do Žabljaka, na ušću Morače u Skadarsko jezero, pa su tako i muslimani Podgorice, Spuža, Bara, Plava i i Gusinja, državno-pravno bili stanovnici Bosne. Stanovnici Plava i Gusinja su se, bar što se tiče susjednih Albanaca, smatrali i nazivali Bošnjacima.
Uz sve navedene krajeve, veliki broj Bošnjaka živi odranije u dijaspori, posebno u Turskoj, Zapadnoj Evropi, Americi i Australiji. Usljed oružane agresije na Republiku Bosnu i Hercegovinu, genocida i masovnih ratnih zločina počinjenih nad Bošnjacima, broj iseljenika značajno je porastao, tako da se procjenjuje da danas izvan Bosne i Hercegovine i Sandžaka živi ????? Bošnjaka.
Mustafa Imamović, BZK „Preporod“, Sarajevo, 1997.
